مقدمه ای بر تسهیلگری در آموزش

  عبدالرضا فارسی مقدمه ای بر تسهیلگری در آموزش 

امروزه، نگرش اصلی در بسیاری از سازمان های آموزشی بر رویکرد مشارکت استوار است و از همین رو، نقش تازه ای به عنوان آموزگار - تسهیلگر، تسهیل کننده مشارکت در کلاس درس است. نکته مهم در این الگو، تکیه بر فرآیند کشف گروهی است. 

تاریخ سی ساله اخیر نشان می دهد آموزش رسمی دانش آموز-محور گسترش یافته است. اما اتفاقات بسیار دیگری هم مقوم این الگوهای مشارکتی بوده است. از آن جمله است: رشد رویکردهای مشارکتی در مدیریت و بروز تئوری آموزش سازمانی و روانشناسی فرآیند محور و همچنین نظریه ساختاریابی گیدنز، استفاده روزافزون از گروه ها برای درمان، تأکید دوچندان بر توسعه اجتماع محور، استفاده از میانجیگری در مدیریت تعارض و حل و فصل اختلافات، گسترش رویکردهای مشارکتی در تحقیق و پژوهش، گذر از «آموزش» به سوی «یادگیری»، ورود تجربه گرایی و رفتارگرایی به آموزش و خلق تئوری های تازه مشارکتی، شکل گیری گروه های متمرکز و گسترش و تعمیق روش های تحقیق کیفی.

پاری  Parry در سال ۱۹۹۵ بیان می دارد که معلمان تسهیلگر باید مهارت های فنی لازم برای تسهیلگری را داشته باشند و علاوه بر این مهارت های رفتاری و ارتباطات بین فردی و همچنین مشاوره کمک کننده است. وی پیشنهادهای زیر را برای آموزش مطرح می سازد: 

- به فراگیران دانش فنی بیش از اندازه ندهید. 

- به فراگیران فرصت های بیشماری دهید تا مهارت های تسهیلگری خود را در یک فضای آموزشی به کار گرفته و خود کشف کنند

- دقیق مشاهده کنید که چه چیزی درست پیش نمی رود و لذا راه ها یا روش هایی را پیشنهاد کنید تا از عهده آن برآیند

- منابعی را به فراگیران معرفی کنید تا رشد آنان تداوم داشته باشد 

- تسهیلگران آموزشی را تشویق کنید که شبکه های حمایتی همتایان را توسعه دهند

- به آنان در خصوص مهارت هایشان و توانایی شان در رشد بازخورد سازنده دهید

- این را در نظر داشته باشید که فراگیران کارهای دیگری برای انجام دادن دارند

- اگر قرار است که تسهیلگران ما رشد یابند، از منتورها استفاده کنید. 

دستورالعمل ها و کتابچه هایی در خصوص تسهیلگری آموزشی در دهه آخر قرن بیستم تدوین شد ‌و در برخی از کشورها هم روش های تدریس در کلاس تغییر یافت. علاوه بر این، الگوهایی از روش های مشارکتی و گروهی در برخی از دروس متداول گردید. محققانی نیز به ارزیابی این روش های تازه پرداختند. 

بعدها شوارتز در کتابی در سال ۱۹۹۹، شش بعد تسهیلگری را چنین توصیف می کند:

یک. بعد برنامه ریزی : اهداف و وسایل مربوط به تسهیلگری و اینکه چگونه گروه هدف گرد هم آیند، مشخص می شود. 

دو. بعد معنا. جنبه شناختی تسهیلگری که به شرکت کنندگان کمک می کند که معنای کار خود را دریابند و تجربه خود را حس کنند. 

سه. بعد مواجه: جنبه چالشی تسهیلگری که آگاهی را نسبت به دو رفتار “مقاوم” و “پرهیز” افزایش می دهد. 

چهار. بعد احساسی: جنبه حساس تسهیلگری که شامل مدیریت احساسات و عواطف است. 

پنجم. بعد ساختار: جنبه رسمی تسهیلگری که شامل روش های یادگیری، شکل گیری و ساختار است. 

ششم. بعد ارزشی: که جنبه صداقت در تسهیلگری است که هم تمرکز بر ایجاد فضای حمایتی دارد و هم به گونه ای است که به افراد احترام می گذارد. 

ادامه دارد.